Auteursrecht

Open access en auteursrecht

Auteursrecht speelt altijd een rol bij publiceren in open access. Door akkoord te gaan met het contract dat door de uitgever aan u wordt voorgelegd, draagt u in sommige gevallen uw volledige auteursrecht over. De uitgever bepaalt vanaf dat moment wat u en anderen met de publicatie mogen doen.

De meeste uitgevers staan toe dat u de volledige tekst van uw publicatie op uw persoonlijke webpagina toegankelijk maakt. Opname in de repository van uw universiteit is niet altijd of alleen onder voorwaarden toegestaan.

Prof. mr. Dirk Visser, hoogleraar intellectuele eigendomsrecht in Leiden, geeft een korte toelichting.

Uw auteursrecht behouden

De Nederlandse universiteiten hebben een modelovereenkomst ontwikkeld waarmee een wetenschappelijk auteur een deel van zijn auteursrecht behoudt. Indien uw uitgever deze overeenkomst accepteert kunt u de volledige tekst van uw publicatie plaatsen op uw persoonlijke pagina en in open access publiceren in de repository van uw universiteit. Ook als u uw publicatie als onderwijsmateriaal wilt gebruiken, hoeft u geen toestemming te vragen aan de uitgever. Het is mogelijk dat de uitgever u verzoekt een korte embargoperiode in acht te nemen bv. 6 maanden.

Nederlandse auteurswet

In Nederland behouden auteurs volgens de wet het recht om  de tekst van hun publicatie binnen ‘een redelijke termijn’ openbaar te zetten. Wat die redelijke termijn precies kan zijn, wordt nader onderzocht door VSNU.
Om dit recht inderdaad te behouden is het van belang dat in de licentietekst van de uitgever de Nederlandse auteurswet van toepassing wordt verklaard. U kunt ook een addendum met die strekking bij de licentietekst voegen.

1 juli 2015 is een amendement aan de auteurswet toegevoegd, waardoor dit recht nog explicieter verankerd is in de Nederlandse wet. Dirk Visser licht toe wat de invoering van deze open access bepaling betekent.

Op dit moment (medio 2017) worden de precieze juridische implicaties van het amendement onderzocht in opdracht van de VSNU.

Creative Commons licenties

Creative Commons (CC) maakt het mogelijk om creatieve werken vrijer beschikbaar te stellen dan bij traditioneel auteursrecht mogelijk is. Het doel is dat werken, zoals publicaties, makkelijker gekopieerd en verspreid kunnen worden of dat anderen er verder aan kunnen werken. De wetenschap kan hiervan veel voordeel hebben. Creative Commons biedt verschillende vrije licenties aan die copyrighthouders kunnen gebruiken om het gebruik en de verspreiding van hun werk te reguleren en zelf in de hand te nemen. Een CC-licentie hangt u aan uw afzonderlijke publicaties.

Open access via de repository

Universiteitsbibliotheken bieden u de mogelijkheid om de volledige tekst van uw publicaties aan te leveren voor opname in de repository. Medewerkers van de bibliotheken onderzoeken of de aangeleverde versie via de repository wereldwijd zichtbaar mag worden. Ze gebruiken hiervoor de databank Sherpa/Romeo, die een overzicht geeft van de mogelijkheden voor hergebruik van publicaties.

De meeste kans dat de volledige tekst van uw publicatie in open access beschikbaar mag komen, heeft u als u een post- of preprint aanlevert. De uitgeversversie kan hiervoor meestal niet gebruikt worden.

Hergebruik in het onderwijs

Ook bij hergebruik van (gedeelten uit) niet-open-access publicaties speelt het auteursrecht een rol. Naast een juiste bronvermelding zitten er beperkingen aan teksten die in onderwijsmateriaal, scripties en werkstukken mogen worden overgenomen. De website Onderwijs en Auteursrecht geeft hierover meer informatie.

Open access publicaties kunnen vrijelijk gebruikt worden. Uiteraard met een juiste bronvermelding.

Auteursrechtinformatiepunten

Om wetenschappelijke auteurs goed te informeren en adviseren over auteursrechten in relatie tot open access hebben veel Nederlandse universiteiten een Auteursrechtinformatiepunt (AIP) ingericht. Deze dienstverlening is meestal verbonden aan de bibliotheken. U kunt er terecht met al uw vragen over auteursrecht en open access. Het AIP kan u ook helpen als u het recht wilt behouden om uw publicatie in open access te plaatsen bv. in de repository van de universiteit.
Meer informatie en hulpmiddelen  en de website auteursrechten.nl vindt u bij SURF.