Financiering

Financiering van open access publicaties

Open access betekent vrije en ongelimiteerde toegang tot wetenschappelijke informatie. Dit uitgangspunt zorgt ervoor dat de financiële lasten verschuiven van de eindgebruikers, de lezers, naar de auteurs, de bibliotheken en de wetenschappelijke fondsen. Er blijft namelijk hoe dan ook geld nodig om wetenschappelijke informatie te publiceren en te verspreiden. In veel gevallen zullen de publicatiekosten (APC’s) betaald worden door wetenschappelijke fondsen. Voor bijna 70% van de open access publicaties worden geen kosten in rekening gebracht. Bij de resterende 30% bedragen de gemiddelde kosten €1.500 per artikel. Door grote prijsverschillen, waarbij de publicatiekosten kunnen oplopen tot meer dan €3.000, kunnen auteurs bewust kiezen voor een uitgever met een gunstiger prijszetting.

In principe zijn er twee manieren om open access tijdschriften te financieren.

Financiering door de auteurs en de universiteiten

In  een enkel geval zal de auteur zelf verantwoordelijk zijn voor de financiering van zijn/haar artikel. Meestal worden deze kosten betaald door de vakgroep, de faculteit of uit een universitair fonds. De betaling kan bestaan uit een eenvoudige factuur waarbij de nominale prijzen van de uitgevers leidend zijn, maar er zijn voor universiteiten ook verschillende vormen van lucratievere overeenkomsten met uitgevers af te sluiten. Dat kan in de vorm van lidmaatschappen of het storten van een voorschot  waarmee efficiency en voordeel behaald kan worden, zoals bij BioMed.

Universiteiten kunnen als sponsor optreden van platforms met open access materiaal. Het bekendste voorbeeld is het platform ArXiv waar veel Nederlandse onderzoekers hun pre-print artikelen op plaatsen.

Een consortium van universiteiten kan leiden tot specifieke afspraken zoals bij natuurkundige titels op het platform SCOAP3 en de overeenkomst met Springer.

Enkele universiteiten in Nederland hebben een open access fonds, dat onder bepaalde omstandigheden de publicatiekosten voor de eigen auteurs betaalt: TU Delft, Universiteit Utrecht, Universiteit Twente

Financiering wetenschappelijke fondsen

De Nederlandse organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) stimuleert, als grootste financier van onderzoek in Nederland, sinds enige jaren open access door middel van twee  financieringsinstrumenten:

1. Met financiering van het Stimuleringsfonds Open Access - Publicaties stimuleert NWO publicatie van onderzoeksresultaten. Voor de komende strategieperiode 2015-2018 scherpt NWO het open access beleid aan. NWO vraagt onderzoekers om in een volledig open access-tijdschrift te publiceren (gouden route), ofwel het artikel in een centraal onderhouden, vindbare database van de universiteit of het vakgebied (groene route) te deponeren

2. Met financiering uit het Stimuleringsfonds Open Access voor conferenties wil NWO onderzoekers betrekken bij de discussie over publiceren in het open domein. De bijdrage is bedoeld voor activiteiten die open access onder de aandacht brengt tijdens wetenschappelijke conferenties. Auteurs kunnen hier 2500 euro aanvragen voor het promoten van open access tijdens conferenties met meer dan 100 deelnemers. 

Fondsen als KWF Kankerbestrijding kennen de verplichtstelling van open access.

Vanuit de Europese Unie wordt open access publiceren verplicht gesteld na toekenning van een toelage via het programma van Horizon 2020.

OpenAire kent ook een pilot programma dat loopt tot 2017 waarmee u onder bepaalde condities uw toekomstige publicaties open access kan maken. Uw publicaties dienen gefinancieerd te worden  uit het FP7 programma

Open access boeken

De markt voor open access boeken is relatief bescheiden: de Directory of Open Books DOAB kent een bestand van 4.500 boeken. Consortiumafspraken tussen instellingen en uitgevers zijn nog een onbekend fenomeen. Er is ook weinig transparantie met betrekking tot de prijzen waardoor een benchmark op prijs, zoals bij journals mogelijk is, nauwelijks voorkomt.

Knowledge Unlatched maakt via samenwerking tussen bibliotheken de publicatie van open access boeken mogelijk .